स भूमिं॑ वि॒श्वतो॑ वृ॒त्वा । अत्य॑तिष्ठद्दशाङ्गु॒लम् ॥ १ ॥
पुरु॑ष ए॒वेदग्ं सर्वम्॓ । यद्भू॒तं यच्च॒ भव्यम्॓ ।
उ॒तामृ॑त॒त्वस्येशा॑नः । यदन्ने॑नाति॒रोह॑ति ॥ २ ॥
ए॒तावा॑नस्य महि॒मा । अतो॒ ज्यायाग्ं॑श्च पूरु॑षः ।
पादो॓स्य॒ विश्वा॑ भू॒तानि॑ । त्रि॒पाद॑स्या॒मृतं॑ दि॒वि ॥ ३ ॥
त्रि॒पादू॒र्ध्व उदै॒त्पुरु॑षः । पादो॓ऽस्ये॒हाऽऽभ॑वा॒त्पुन॑ः ।
ततो॒ विष्व॒ङ्व्य॑क्रामत् । सा॒श॒ना॒न॒श॒ने अभि॒ ॥ ४ ॥
तस्मा॓द्वि॒राड॑जायत । वि॒राजो॒ अधि॒ पूरु॑षः ।
स जा॒तो अत्य॑रिच्यत । प॒श्चाद्भूमि॒मथो॑ पु॒रः ॥ ५ ॥
यत्पुरु॑षेण ह॒विषा॓ । दे॒वा य॒ज्ञमत॑न्वत ।
व॒स॒न्तो अ॑स्यासी॒दाज्यम्॓ । ग्री॒ष्म इ॒ध्मश्श॒रद्ध॒विः ॥ ६ ॥
स॒प्तास्या॑सन्परि॒धय॑ः । त्रिः स॒प्त समिध॑ कृ॒ताः ।
दे॒वा यद्य॒ज्ञ॒ं त॑न्वा॒नाः । अब॑ध्न॒न्पुरु॑षं प॒शुम् ॥ ७ ॥
तं य॒ज्ञं ब॒र्॒हिषि॒ प्रौक्षन्॑ । पुरु॑षं जा॒तम॑ग्र॒तः ।
तेन॑ दे॒वा अय॑जन्त । सा॒ध्या ऋष॑यश्च॒ ये ॥ ८ ॥
तस्मा॓ध्य॒ज्ञात्स॑र्व॒हुत॑ः । संभृ॑तं पृषदा॒ज्यम् ।
प॒शूग्ंस्ताग्ंश्च॑क्रे वाय॒व्यान्॑ । आ॒र॒ण्यान्ग्रा॒म्याश्च॒ ये ॥ ९ ॥
तस्मा॓ध्य॒ज्ञात्स॑र्व॒हुत॑ः । ऋच॒ः सामा॑नि जज्ञिरे॒ ।
छन्दाग्ं॑सि जज्ञिरे॒ तस्मा॓त् । यजु॒स्तस्मा॑दजायत ॥ १० ॥
तस्मा॒दश्वा॑ अजायन्त । ये के चो॑भ॒याद॑तः ।
गावो॑ ह जज्ञिरे॒ तस्मा॓त् । तस्मा॓ज्जा॒ता अ॑जा॒वय॑ः ॥ ११ ॥
यत्पुरु॑ष॒ं व्य॑दधुः । क॒तिधा व्य॑कल्पयन् ।
मुखं किम॑स्य॒ कौ बा॒हू । कावू॒रू पादा॑वुच्येते ॥ १२ ॥
ब्रा॒ह्म॒णो॓ऽस्य॒ मुख॑मासीत् । बा॒हू रा॑ज॒न्य॑ः कृ॒तः ।
ऊ॒रू तद॑स्य॒ यद्वैश्य॑ः । प॒द्भयाग्ं शू॒द्रो अ॑जायत ॥ १३ ॥
च॒न्द्रमा॒ मन॑सो जा॒तः । चक्षो॒ः सूर्यो अजायत ।
मुखा॒दिन्द्र॑श्चा॒ग्निश्च॑ । प्रा॒णाद्वा॒युर॑जायत ॥ १४ ॥
नाभ्या॑ आसीद॒न्तरि॑क्षम् । शी॒र्ष्णो द्यौः सम॑वर्तत ।
प॒द्भयां भूमि॒र्दिश॒ः श्रोत्रा॓त् । तथा॑ लो॒काग्ं अ॑कल्पयन् ॥ १५ ॥
वेदा॒हमे॒तं पुरु॑षं म॒हान्तम्॓ । आ॒दि॒त्यव॑र्ण॒ं तम॑स॒स्तुपा॒रे ।
सर्वा॑णि रू॒पाणि॑ वि॒चित्य॒ धीर॑ः । नामा॑नि कृ॒त्वाऽभि॒वद॒न्॒, यदास्ते॓ ॥ १६ ॥
धा॒ता पु॒रस्ता॒द्यमु॑दाज॒हार॑ । श॒क्रः प्रवि॒द्वान्प्र॒दिश॒श्चत॑स्रः ।
तमे॒वं वि॒द्वान॒मृत॑ इ॒ह भ॑वति । नान्यः पन्था॒ अय॑नाय विद्यते ॥ १७ ॥
य॒ज्ञेन॑ य॒ज्ञम॑यजन्त दे॒वाः । तानि॒ धर्मा॑णि प्रथमान्या॑सन् ।
ते ह॒ नाकं॑ महि॒मान॑ः सचन्ते । यत्र॒ पूर्वे॑ सा॒ध्याः सन्ति॑ दे॒वाः ॥ १८ ॥
अद्भयः सम्भू॑तः पृथि॒व्यै रसा॓च्च । वि॒श्वक॑र्मण॒ः सम॑वर्त॒ताधि॑ ।
तस्य॒ त्वष्टा॑ वि॑दध॑द्रू॒पमॆ॑ति । तत्पुरु॑षस्य॒ विश्व॒माजा॑न॒मग्रे॓ ॥ १९ ॥
वेदा॒हमे॒तं पुरु॑षं म॒हान्तम्॓ । आ॒दि॒त्यव॑र्ण॒ं तम॑स॒ः पर॑स्तात् ।
तमे॒वं वि॒द्वान॒मृत॑ इ॒ह भ॑वति । नान्यः पन्था॑ विद्य॒तेऽय॑नाय ॥ २० ॥
प्रजाप॑तिश्चरति॒ गर्भे॑ अ॒न्तः । अ॒जाय॑मानो बहु॒धा विजा॑यते ।
तस्य॒ धीरा॒ः परि॑जानन्ति॒ योनिम्॓ । मरी॑चीनां प॒दमि॑च्छन्ति वे॒धसः ॥ २१ ॥
यो दे॒वेभ्य॒ आत॑पति । यो दे॒वानां॓ पु॒रोहि॑तः ।
पूर्वो॒ यो दे॒वेभ्यो॑ जा॒तः । नमो॑ रु॒चाय॒ ब्राह्म॑ये ॥ २२ ॥
रुचं॓ ब्रा॒ह्मं ज॒नय॑न्तः । दे॒वा अग्रे॒ तद॑ब्रुवन् ।
यस्त्वै॒वं ब्रा॓ह्म॒णो वि॒द्यात् । तस्य॑ दे॒वा अस॒न् वशे॓ ॥ २३ ॥
ह्रीश्च॑ ते ल॒क्ष्मीश्च॒ पत्न्यौ॓ । अ॒हो॒रा॒त्रे पा॒र्श्वे ।
नक्ष॑त्राणि रू॒पम् । अ॒श्विनौ॒ व्यात्तम्॓ ।
इ॒ष्टं म॑निषाण । अ॒मुं म॑निषाण । सर्वं मनिषाण ॥ २४ ॥
ॐ शान्ति॒ः शान्ति॒ः शान्तिः॑ ॥
oum sahasra-shiirssaa purussah | sahasraakshah sahasra-paat | sa bhuumim vishvato vrtva | atya-tisstthad-dashaangulam || 1 ||
purussa evedagam sarvamm | yadbhuutam yacca bhavyamm | utaamrtatvasye-shaanah | yadan-nenaati-rohati || 2 ||
etaavaanasya mahima | ato jyaayaa-gmshca puurussah | paadoo-asya vishvaa bhuutaani | tripaad-asyaamrtam divi || 3 ||
tripaaduur-dhva udaitpuurussah | paadooasyeha-bhavatpunah | tato vishvang-vya-kraamat | saashanaanashane abhi || 4 ||
tasmaad-viraadda-jaayata | viraajo adhi puurussah | sa jaato atyaricyata | pashcaad-bhuumi-matho purah || 5 ||
yatpurussenna havishaa | devaa yajnya-matanvata | vasanto asyaa-siidaajyam | griissma idhmah-sharadhavih || 6 ||
saptaasyaasan-paridhayah | trih sapta samidha krtaah | devaa yadyajnyam tanvaanaah | abadhnan-purussam pashum || 7 ||
tam yajnyam barhishi praukssan | purushsam jaatamagratah | tena devaa ayajanta | saadhyaa rssayashca ye || 8 ||
tasmaad-yajnyaat-sarvahutah | sambhrtam prssadaajyam | pashugm-taagmshcakre vaayavyaan | aarannyaan-graamyaashca ye || 9 ||
tasmaa-dyajnyaat-sarvahuta | rcah saamaani jajnyire | chhandaa-gmsi jajnyire tasmaat | yaju-stasmaad-ajaayat || 10 ||
tasmaadashvaa ajaayanta | ye ke cobhayaadatah | gaavoh-h-jajnyire tasmaat | tasmaajjaata aja-vayah || 11 ||
yatpurussam vyadadhuh | katidhaa vyakalpayan | mukham kimasya kau baahuu | kaa uuruu paadaa-ucyete || 12 ||
brahmannoasya mukhamasiid | baahuu rajanyah krtah | uu-ru tadasya yad-vaishyah | padbhyaagm shuudro ajayata || 13 ||
chandrama manaso jatah | cakshoh suryo ajayata | mukhaadind-rashcaagnishca | praannaad-vaayur-ajaayata || 14 ||
naabhyaa aasiidant-riksham | shiirsnno dyauh samavartat | padbhyaam bhuumir-dishah shrotraat | tattha loka-gm akalpayan || 15 ||
vedahametham purusham mahanthaam |adhitya-varnam thama-sasthu-pare | sarvani rupani vichin-tya dheerah | namani krutwa-bhivadan yadasthee || 16 ||
dhaatha purastadyamudajhar |shakrah pravidvaan-pradhish-kshcha-tasraha | tamevam vidvaan-mrut iha bhavati | naanyah panttha ayanaaya vidhyathe || 17 ||
yagnyen yagnymayajanta devaah | tani dharmani prathamanyasan |
te ha nakam mahimanah sachante | yatra poorve sadhyah santi devah || 18 ||
adbhayah sambhootah pruthivyai rasaacch | vishvakarmanah samavart-tadhi |
tasya tvashta vid-dha-drupameti | tatpurushasya vishvamajanamagre || 19 ||
vedahametam purusham mahantamm | adityavarnam tamasah parastat |
tamevam vidvanamrut iha bhavati | nanyah pantha vidyateyanay || 20 ||
prajapatishcharati garbhe antah | ajayamano bahudha vijayate |
tasya dheerah parijananti yonimm | mareecheenam padamicchanti vedhasah || 21 ||
yo devebhya aatapati | yo devanaam purohitah |
poorvo yo devebhyo jatah | namo ruchaya braahmaye || 22 ||
ruchaam brahmam janayantah | deva agre tadabruvan |
yastvaivam braahmano vidyat | tasya deva asan vashe || 23 ||
hrishcha te lakshmishcha patnyoou | ahoratre parshve | nakshatrani roopam |
ashvinou vyattamm | ishtam manishana | amum manishana | sarvam manishana || 24 ||
oum shantih shantih shantih ||
